Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวโน้มการเปิดเผยข้อมูลความเสี่ยงสภาพภูมิอากาศผ่านการจัดทำรายงานของธนาคาร 17 แห่งภายใต้การกำกับดูแลของธนาคารแห่งประเทศไทย เพื่อวิเคราะห์แนวโน้ม (Trend) และช่องว่าง (Gap) การเปิดเผยข้อมูลความเสี่ยงสภาพภูมิอากาศ  ตลอดจนเสนอแนะนโยบายที่เป็นประโยชน์ต่อการขับเคลื่อนด้านสภาพภูมิอากาศ (Climate Action)

ข้อมูลที่ในการวิจัยนี้เป็นข้อความ (Text) ประเภทเป็นทุติยภูมิ จากรายงานทั้ง 3 ประเภท ได้แก่ รายงานประจำปี (One Report) รายงานความยั่งยืน (SD Report) และรายงานเฉพาะด้านสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลง (TCFD Report) ในปี 2019-2023 ของธนาคาร 17 แห่ง ด้วยวิธีการวิเคราะห์ข้อความ (Text Analytics) ผ่านเทคนิคปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence-AI) ประเภทการเรียนรู้ของเครื่อง (Machine Learning-ML) ด้วยแบบจำลอง ClimateBERT ทั้ง 5 ประเภท และจำแนกข้อความเป็นหมวดหมู่เฉพาะ (Classified Topics) ต่อด้วย ChatGPT โมเดล GPT-4o  ซึ่งวิธีการของแบบจำลองที่ผู้วิจัยเลือกเป็นแบบการเรียนรู้ล่วงหน้า (Pre-trained) ด้วยการมีป้ายกำกับ (Label) หรือเรียกว่าเป็นเทคนิคการเรียนรู้แบบมีผู้สอน (Supervised Learning) ผลการวิจัยได้ผลลัพธ์ในเชิงการสำรวจแนวโน้มการเปิดเผยข้อมูลความเสี่ยงสภาพอากาศของสถาบันการเงินดังนี้

1.   ธนาคารมีแนวโน้มเปิดเผยข้อมูลสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงเพิ่มขึ้น ซึ่งประเภทของรายงานส่งผลต่อประเภทข้อมูลที่เปิดเผย

2.   การบ่งชี้อารมณ์ (Sentiment) กว่าครึ่งหนึ่งเป็นกลาง (Neutral) ไม่แสดงทิศทาง  รองลงมาเป็นโอกาส (Opportunity) ที่เน้นด้านการเงินเพื่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Climate Finance)

3.   ประมาณร้อยละ 50 มี Commitment   ในการดำเนินการเกี่ยวกับการปรับตัวและการบรรเทาสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลง โดบกว่าร้อยละ 80 ของข้อความเหล่านั้นเป็นการดำเนินการที่เสร็จสิ้นหรือกำลังดำเนินการอยู่ ส่วนน้อยที่เป็นการมุ่งเน้นสิ่งที่จะดำเนินการในอนาคต

4.   การระบุความจำเพาะเจาะจงของข้อความในรายงาน (Specificity) เกี่ยวกับสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงมีแนวโน้มเท่า ๆ เดิม ในช่วงปี 2019-2023

5.   จากกรอบการเปิดเผยข้อมูล TCFD พบว่าธนาคารเปิดเผยข้อมูลด้านกลยุทธ์ (Strategy) มากที่สุด

โดยมีสรุปข้อเสนอแนะในเชิงนโยบายดังหัวข้อต่อไปนี้  1) ความชัดเจนในการจัดทำรายงานที่ตอบได้ทุกโจทย์เพื่อลดภาระงานในการทำรายงาน 2) ควรมีศูนย์รวมรายงานทุกประเภท 3) สร้างความตระหนักในการทำรายงานที่มีประสิทธิภาพ 4) แนะแนวการจัดทำการวิเคราะห์ฉากทัศน์ความเสี่ยงสภาพอากาศ 5) ขับเคลื่อนเรื่อง Climate Finance & Net-Zero for Banking